Dieta przy nowotworach

Dieta przy nowotworach w chemio i radioterapii

Choroba nowotworowa, a także jej leczenie zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu, prowadzi też do utraty apetytu. Chory je coraz mniej, nie dostarczając odpowiedniej ilości potrzebnych składników pokarmowych. Rozwijająca się tkanka nowotworowa wydziela substancje hamujące dodatkowo łaknienie. Do tego dochodzą zmiany smaku i powonienia. Chorzy unikają produktów słodkich, gorzkich i ostro przyprawionych, często nie tolerują też wieprzowiny i wołowiny, drobiu i ryb, najchętniej jedzą sery i jaja. U większości pacjentów wzrasta tempo przemiany materii, a ponieważ jedzą niewiele, gwałtownie chudną. Zmniejszony apetyt może być także konsekwencją stosowanego leczenia – chemioterapii i radioterapii. Często dają one efekty uboczne takie jak: owrzodzenia jamy ustnej, suchość w ustach, zaburzenia smaku, nietolerancja laktozy i sacharozy, nudności i wymioty, zaparcia oraz biegunki. Chorzy narzekają na trudności w połykaniu, mają anemię. Dlatego jednym z najważniejszych elementów leczenia chorób nowotworowych jest dieta. Pozwala ona przede wszystkim zapobiegać niedożywieniu, które jest o tyle groźne, że osłabia organizm i może utrudniać leczenie. Jadłospis stosowany w czasie i po terapii należy układać indywidualnie, uwzględniając aktualny stan zdrowia chorego, rodzaj stosowanej terapii oraz samopoczucie pacjenta. Najlepsze efekty daje dieta lekkostrawna, o ile to możliwe wysokokaloryczna i wysokobiałkowa. Posiłki należy gotować w wodzie, na parze, piec w folii aluminiowej lub naczyniach żaroodpornych albo dusić bez obsmażania na tłuszczu. Niewskazane są dania smażone, wędzone, marynowane i długo przechowywane. Do zagęszczania potraw używa się zawiesiny mąki i wody. Do gotowych dań można dodawać masło, śmietanę, oliwę, olej lniany, rzepakowy lub sojowy. Układając menu trzeba brać pod uwagę dolegliwości towarzyszące leczeniu: trudności z połykaniem, brak apetytu, nudności i wymioty, biegunki i zaparcia.

 Gdy trudno połykać jedzenie

 – zaleca się jedzenie 5-6 małych posiłków w ciągu dnia: 3 niezbyt obfite główne dania oraz 2 przekąski. Niewielkie posiłki mogą także zapobiegać występowaniu zgagi. Najlepiej by były one rozdrobnione, o konsystencji papki, np. przestudzone puree warzywne i ziemniaczane, musy owocowe lekko słodzone lub bez dodatku cukru, miksowane gotowane mięso i ryby, jajka gotowane na miękko, tłuste twarogi i jogurty,
– unikać bogatych w błonnik pełnoziarnistych i razowych przetworów zbożowych oraz surowych owoców i warzyw, produktów o suchej i twardej konsystencji, np. suchary (chyba, że są rozmoczone w wodzie) oraz orzechów i produktów, które je zawierają,
– unikaj dań zbyt słonych lub za słodkich.

 Gdy nie czuje się smaku i zapachu

podawać to, co sprawia pacjentowi przyjemność i to, na co ma ochotę w danym momencie. Posiłki nie powinny też mieć zbyt intensywnego zapachu,
do doprawiania potraw należy wybierać łagodne sosy koperkowe, na bazie soi lub pomidorowe. Niewskazane są natomiast, ciężkostrawne potrawy smażone o silnym zapachu frytury, np. pączki, frytki, smażone czerwone mięso i ryby oraz ostre przyprawy, kawa i mocna aromatyczna herbata.

Gdy nie chce się jeść

– należy podawać choremu jak najbardziej kaloryczne produkty, pieczywo smarować masłem, uwzględnić w menu tłusty lub półtłusty ser biały, do potraw dodawać łyżkę oliwy lub oleju lnianego lub rzepakowego. Podawać biały ryż, makaron, drobne kasze,
– podczas posiłków unikać picia lub pić bardzo niewiele, tylko, by zwilżyć pokarm. Pić dużo płynów pomiędzy posiłkami. Starać się by potrawy były kolorowe, apetyczne i miały konsystencję najbardziej tolerowaną przez chorego (pokrojone, zmiksowane lub w ogóle nie rozdrabniane).

Przy nudnościach i wymiotach

nie zmuszać chorego do jedzenia, za wszelką cenę. Pozwolić mu jeść tylko tyle, ile chce, i tylko wtedy, gdy ma na to ochotę,
podawać posiłki o temperaturze pokojowej – zbyt zimne lub zbyt gorące mogą nasilać nudności,
napoje pić małymi porcjami, co najmniej 6 razy dziennie – duża ilość napojów wypita jednorazowo może sprowokować wymioty.

Gdy dokuczają biegunki

wybierać produkty o działaniu zapierającym, np.: pszenne, czerstwe pieczywo, ryby, ryż, jajka, drobniutko starte surowe jabłko, banany, kisiele, kleiki, jogurty, sery białe, gotowaną marchewkę i dynię,
należy unikać słodyczy oraz produktów zawierających słodziki, które nasilają biegunki,
trzeba pić co najmniej kilka szklanek płynów dziennie, często drobnymi łykami, nawet wówczas, gdy chory nie odczuwa pragnienia. Najlepsza będzie przegotowana woda lub napar z czarnych jagód.

Przy zaparciach

należy wybierać produkty o działaniu rozwalniającym z dużą zawartością błonnika: płatki owsiane, płatki kukurydziane, surowe warzywa i owoce,
przed śniadaniem wypić szklankę przegotowanej letniej wody z łyżeczką miodu, kefir z sokiem pomidorowym lub z sokiem z czerwonego buraka,
na śniadanie jeść suszone owoce z płatkami owsianymi i dodatkiem grubo mielonego siemienia lnianego. Wskazany jest też chleb wielozbożowy z dodatkiem otrąb,
przed obiadem warto też wypić łyżkę oleju,
należy się wystrzegać produktów o działaniu zapierającym (ryż, banany, gotowana marchewka),
bardzo ważna jest odpowiednia ilość płynów, trzeba wypić do 3 litrów płynów dziennie. Błonnik zawarty w produktach o działaniu rozwalniającym chłonie bardzo dużo wody, gdy jej brakuje problemy z wypróżnieniami mogą się nasilać.

Ważne:

  • Najlepiej nie jeść posiłków 2 godziny przed chemioterapią i 2 godziny po niej. Leki mogą pobudzać motorykę żołądka i ośrodek wymiotny w mózgu, powodując nudności i wymioty.
  • W dniu leczenia unikać potraw o silnym aromacie, dobrze przyprawionych.
  • Uczucie suchości w ustach można zmniejszyć wybierając produkty zawierające dużo wody (owoce, soki, kompoty, przetwory mleczne, zupy).
  • Wzbogać menu w łagodne sosy, lekko zagęszczone mąką lub niskotłuszczową śmietaną, jogurty, pić herbatę cytrynową lub miętową, które pobudzają wytwarzanie śliny.

Przykładowy jadłospis

Śniadanie

  • czerstwa bułka pszenna posmarowana połową łyżeczki masła z pastą sera twarogowego i mięsa. Zmiksować twaróg (50 g chudego twarogu) z 30 g ugotowanej piersi kurczaka lub indyka, dodać 2 łyżki jogurtu i łyżeczkę posiekanej natki pietruszki. Delikatnie oprószyć solą. Na pieczywo położyć sałatę i pomidor bez skórki
  • kawa zbożowa lub słaba herbata

II śniadanie

  • czerstwa pszenna bułka cienko posmarowana masłem z sałatą
  • galaretka drobiowa. 100 g piersi kurczaka bez skórki, ugotować w wywarze warzywnym przygotowanym z dodatkiem marchewki, pietruszki i kawałka selera. Doprawić solą i pieprzem. Gdy mięso będzie miękkie, delikatnie wyjąć je z bulionu i drobno pokroić. Bulion przecedzić, wyjąć i pokroić warzywa. Łyżeczkę żelatyny, namoczyć w dwóch łyżkach zimnej wody. Dodać do ciepłego bulionu i dobrze wymieszać. Do miseczki włożyć pokrojone warzywa oraz mięso i białko z ugotowanego jaja. Zalać ciepłym bulionem i pozostawić do wystygnięcia. Wstawić do lodówki, żeby galareta stężała. Przed podaniem wyjąć lodówki, by galareta nie była za zimna
  • szklanka herbatki owocowej

Obiad

  • Zupa selerowa z kluseczkami zrobiona z małego selera, marchewki, pietruszki. Ugotować wywar  z warzyw i zmiksować. Doprawić sokiem z cytryny i szczyptą soli. 1 jajko wymieszać z 3 łyżkami mąki. Zupę zagotować, lać małym strumieniem ciasto z jajka i mąki ciągle mieszając. Zdjąć z ognia posypać koperkiem
  • 2-3 łyżki puree warzywno-ziemniaczane (składniki na 1 porcję): 2 ziemniaki, 2 małe pietruszki, mała marchewka, łyżka masła, sól i cukier do smaku, koperek lub natka pietruszki. Warzywa obrać i pokroić w kostkę, ugotować w niewielkiej ilości lekko osolonej wody do miękkości, tak by wywar niemal całkowicie odparował. Następnie dodać masło i zmiksować je z warzywami lub dokładnie ubić tłuczkiem do ziemniaków. Puree posypać posiekanym koperkiem lub natką. Doprawić cukrem, jeśli marchewka nie jest zbyt słodka. Podawać lekko przestudzone
  • pieczeń rybna (100 g filetów z dorsza) skropić sokiem z cytryny, zmielić w maszynce. Potem zmiksować z białkiem jaja. Doprawić solą, pieprzem, dodać połowę łyżki bułki tartej łyżkę, a potem łyżkę posiekanej natki pietruszki. Z masy uformować wałek, obtoczyć w bułce tartej, zawinąć w folię aluminiową wysmarowana olejem, włożyć do piekarnika nagrzanego do 180 stopni na 30 minut
  • burak czerwony starty na dużej tarce z obranym i startym na tarce jabłkiem i kwaszonym ogórkiem obranym ze skórki. Doprawiona sokiem z cytryny i skropiona łyżeczką oleju rzepakowego
  • szklanka niesłodzonego kompotu owocowego.

Podwieczorek

  • jabłko pieczone z pianą z białek: z umytego jabłka wydrążyć gniazdo nasienne. Jabłko wypełnić łyżeczką marmolady, włożyć do piekarnika nagrzanego do temp. 180 stopni i piec ok. 20 minut. Białko jaja ubić na sztywną pianę, dodać połowę łyżeczki cukru i cukier waniliowy. Nałożyć na jabłko i zapiec jeszcze 5-10 minut
  • szklanka herbatki owocowej

Kolacja

  • ziemniak faszerowany mięsem: 2 średnie ziemniaki, 3 łyżki tartej bułki, ¼ szklanki mleka, 80 g chudego gotowanego i zmielonego mięsa, łyżeczka 2 łyżki natki, sól, pieprz ziołowy, imbir. Bułkę tartą dodać do mleka, dodać mięso i natkę oraz przyprawy i wymieszać. Ziemniaki umyć nie obierać ze skórki, obgotować we wrzątku, wydrążyć, napełnić nadzieniem. Ułożyć w żaroodpornym naczyniu i zapiec kilka minut. Podawać z miseczką sałaty skropionej oliwa lub olejem rzepakowym
  • herbatka owocowa lub słaba zwykła herbata z cytryną

 

Dieta przy nowotworach w chemio i radioterapii
Dr inż. Agnieszka Leciejewska

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *